Delen

Schildpad

Kunsthistorici spreken van "schildpad" wanneer ze het hebben over (delen van) objecten gemaakt van het schild ("carapax") van een schildpad. Bij de schildpad heeft het schild enkel een beschermende functie en bedekt het vitale organen en de ruggengraat. Enkel zoetwater- en landschildpadden kunnen ook poten en hoofd in het schild trekken. Hierdoor verschilt schildpad bijvoorbeeld van ivoor, dat in geweien, hoorns of slagtanden vaak dient als decoratie of verdediging.

De samenstelling van een schildpad-schild lijkt op die van hoorn. Het bestaat uit verschillende, plaat-achtige zones, die grotendeels zijn opgebouwd uit keratine in dood celmateriaal. Ook de uiterlijkheden van beide materialen zijn vergelijkbaar, al is een schild homogener, minder gelamineerd en niet zo vezelig. Dat zorgt er meteen ook voor dat een schild eenvoudig te bewerken is. Als thermoplast laat het zich gemakkelijk vervormen en verbuigen. Men kan het sculpturen, verlijmen en dies meer.

Schildpad wordt wat dat betreft al gebruikt sinds de prehistorie. Schilden van zoetwater- en landschildpadden worden daarbij geheel verwerkt tot poederdozen, kruitflessen, tabaksdozen, tondeldozen en andere gebruiksvoorwerpen. Meer voorkomend is echter de bewerking van delen van het schild van zeeschildpadden. Men maakt er kammen van of monturen, juwelen, boekbanden... Niet alle zeeschildpadden kunnen hiervoor hun schild leveren als basismateriaal. Zo is het schild van de lederschildpad bijvoorbeeld te lederachtig. De meest gejaagde schildpadden zijn dan weer de groene schildpad (Chelonia mydas) en de karetschildpad (Chelone imbricata). Zij hebben erg grote schilden met rijke, felle kleuren en een aantrekkelijk vlekkenpatroon.

Schilden van zeeschildpadden zijn relatief groot. De interessantste zones voor bewerkers zijn het centrale deel en het zogenaamde "costaal" deel. De plaatdikte is afhankelijk van soort en leeftijd en ligt tussen 2 mm en 0,5 cm. Om het schild los te weken wordt de schildpad enige minuten gekookt. De platen worden verweekt in water en vervolgens afgevlakt door ze te drogen tussen 2 klemvlakken. De vlakke platen worden dan nog gepolijst.

Een verwerkt schildpad-schild is heel herkenbaar. Het typische bruin, zwart en oranje "gevlamd" patroon heeft een grote decoratieve kracht en wordt onder andere gebruikt in de meubelindustrie, met name door vooraanstaande makers zoals Pièrre Cole en André Charles Boulle. Door de kostbaarheid van het materiaal wordt schildpad daarbij meestal voorbehouden voor de meest exclusieve objecten.