Stras of vroeger strass (pasta, diamante, rhinestone) is een diamantvervanger oorspronkelijk gemaakt van bergkristal en later, vanaf de 19de eeuw, van kristalglas of polymeren (bijvoorbeeld acryl). De Engelse naam "rhinestone" verwijst nog naar de oorspronkelijke rotskristallen gewonnen uit de rivier de Rijn of gebergten zoals de Alpen. Van bergkristallen spreekt men ondertussen echter alleen nog bij kristalglas, een type loodglas.
De naam "stras", die in veel Europese landen wordt gebruikt, is afkomstig van Georg Friederich Strass, een juwelier uit de Elzas, die ervoor zorgt dat de beschikbaarheid van de steensoort in de 18de eeuw enorm toeneemt. Zijn idee is het om diamanten te imiteren met loodglas onderkanten gecoat met metaalpoeder. Om de brekingskwaliteit van zijn creaties te verbeteren gebruikt hij thallium en bismut. De kleuringen verandert hij met metaalzouten en de schittering versterkt hij met metaalfolie (later spiegelcoating). Strass bedenkt de benaming "gesimuleerde edelsteen" omdat de gelijkenis zo treffend is. In 1734 ontvangt hij daarvoor de titel van King's Jeweler.
Stras doet dienst in tal van composities, bijvoorbeeld op kleding of in sieraden. De hedendaagse productie situeert zich daarbij vooral in Oostenrijk (Swarovski) en Tsjechië (Preciosa). Men spreekt daarom soms van Oostenrijkse kristallen. Een bekend kostuum met stras knopen is het zogenaamde Nudie pak uit de jaren 1940, een creatie van Nudie Cohn, die zo het pak van de Spaanse matador veramerikaniseert.
Met name in pailletten wordt stras ook vandaag de dag nog vaak gebruikt. Bekend zijn verder nog de zogenaamde hot-fix steentjes, die vaak en relatief eenvoudig op kleding kunnen worden aangebracht. De achterzijde is lijmbaar via verhitting, bijvoorbeeld door een strijkijzer of (beter) een hittepers. Zo weet stras overigens meteen ook een plaats te verwerven in de populaire cultuur, met name via bekende countryzangers zoals Dolly Parton, popiconen zoals Elvis Presley en excentriekere performers zoals Liberace. In 1975 wordt Rhinestone Cowboy van Glen Campbell zelfs een monsterhit, die later de film Rhinestone met Sylvester Stallone en Dolly Parton inspireert.
Bekijk ook onze collectie:
Vintage stijl zilveren sieraden vaak bezet met stras