Zilveren ijslepels & scheppen 

Zilveren ijslepels, zilveren ijsscheppen en zilveren ijssikkels

De eerste Nederlandse zilveren ijsscheppen zijn gemaakt in de eerste helft van de 19e eeuw. Deze luxe zilveren ijsscheppen waren voorzien van een schuif die het serveren makkelijker maakte. De ijsscheppen hadden een lange steel met een ivoren, benen of houthandvat, aan het eind van de steel een vierkante halve ronde bak met een schuif. De latere Biedermeier ijsscheppen hadden dezelfde vorm maar het schuifmechanisme ontbrak. Schepijs was in die tijd heel duur omdat het bereiden en koel houden een kostbare aangelegenheid was. Zilveren ijssikkels zijn gemaakt vanaf het eind van de 19e eeuw, ze zijn zeldzaam en bijzonder, het is een handvat met een sikkel vormige bovenzijde om ijs met stuk te slaan.

Zilveren ijsscheppen en ijslepels in bestekmodellen

In het midden van de 19e eeuw werd het gemakkelijker en goedkoper om ijs koel te houden. Schepijs werd ook betaalbaar voor het 'gewone' volk. Rond 1880 worden dan ook de eerste ijsscheppen helemaal van zilver gemaakt met het heft in een bestekmodel. Deze zilveren ijsscheppen hebben een ronde bak waarvan de bak aan de ene zijde omhoog loopt. Rond 1900 worden complete zilveren ijssets gemaakt bestaande uit een ijsschep met 12 bijpassende zilveren ijslepeltjes. Beeldschone sets vaak in mooie foudraals.

Bekijk ook onze collectie: Zilveren bowllepels, zilveren gembercouverts en zilveren longdrinklepels

Zilveren ijsscheppen, zilveren ijslepeltjes en de bijzondere zilveren ijssikkels in een oude verkoopcatalogus.

IJs was een luxe 

Ijs was tot in de tweede helft van de 20ste eeuw een luxe artikel. Men had geen beschikking over een koel- en/of vrieskast op elekra. Voor de eerste koelkasten waren er ijskisten en voor dat het mogelijk was om ijs te maken was men afhankelijk van natuurijs. Er werd ijs gehaald uit bevroren rivieren en meren en het ijs werd in ijskelders bewaard om het in de zomer te kunnen gebruiken. Ook voeren er scheppen naar warme oorden om het ijs daar duur te verkopen.

Op de Wereldtentoonstelling in 1862 te Londen werd de eerste viezer tentoongesteld die ijs kon maken

Deze ijsmachines werden gekocht door grote bedrijven zoals bierbrouwerijen vleeshandels en vishandels die het ijs ook gingen verkopen aan particulieren. Zo ontstond er een levendige handel in ijs. In het begin van de 20ste eeuw werden er in Nederland zelfs ijsfabrieken geopend onder andere in Eindhoven en Scheveningen. Welgestelden hadden een ijskist in hun huis staan, een dubbelwandige, geïsoleerde houten kist waar in de wanden blokken ijs geplaatst konden worden. Blokken ijs werden door 'ijsmannen' bij bedrijven en particulieren met een ijskast thuis bezorgd.

Ijsmannen die blokken ijs rondbrachten om de ijskisten mee te koelen                        Verkoopfolder van ijskisten van Eisfink Duitsland rond 1900.

Consumptie ijs vanaf het begin van de 18e eeuw

In verhalen over het Engelse hof uit het begin van de 18e eeuw wordt al verteld over de prachtige ijs sculpturen die er op tafel kwamen. Maar het koud houden van het ijs was natuurlijk een groot probleem. Tot de tweede helft van de 19e eeuw blijft het bewaren van consuptie ijs een groot probleem en blijft het eten van een ijsje pure luxe. Maar na de uitvinding van de ijskisten en kleine gepatenteerde ijsmaker/vriezer waar ook ijsblokken voor nodig waren, verschijnt er in 1888 het eerste kookboek met recepten om ijs te maken, The book of ices. Het bleef natuurlijk wel een kunst om je zorgvuldig bereidde ijs bevroren te houden tot het eind van het diner.

IJs mocht vanaf dat moment niet meer ontbreken op de dinertafel van de gegoede huisvrouw, adelen en koninklijke hoven. IJs bereiden, serveren en eten werd een rage, men was dol op de koude lekkernij. De meest exotische smaken werden uitgeprobeerd en de mooiste creaties werden op tafel gebracht. Er waren mallen om je ijs in te gieten in de vorm van een bos bloemen, een zwaan of een piramide maar ook in de vorm van een kip of een bundel aperges.

Bladzijde uit het kookboek Fancy Ice van Agnes B Marshall uitgebracht in 1894.

Ook Nederland in de ban van het ijs

Ook in Nederland was met dol op ijs, bij menig diner kwam er als dessert samen met alle andere zoetigheden ijs op tafel. Bij zilversmeden was de vraag naar ijslepels en ijsscheppen groot, ze werden dan ook in vele modellen gemaakt en vaak in sets van 12 stuks met een bijpassende ijsschep gemaakt.

Oude verkoopcatalogus van J.A.A. Gerritsen te Zeist rond 1900-1910, keus uit vele soorten en modellen ijslepels.

Verschillende soorten ijsscheppen in een oude verkoopcatalogus van J.A.A. Gerritsen te Zeist rond 1900-1910.

Bronnen: 

Catawiki

Historisch Amsterdam

Nineteenth Century Photograpy

Het boek Fancy ices van Agnes Marshall uit 1984 via Achive.org