De god van de druivenoogst, wijnbereiding en wijn, vruchtbaarheid, vegetatie, boomgaarden en fruit, feest, theater, (rituele) waanzin en religieuze extase. Bij Bacchus heeft die waanzin zelfs een eigennaam, "bakkheia". Als figuur verschijnt hij vaak met een "thyrsus" in zijn hand, een staf omwikkeld met klimop of gedrenkt in honing. Het is een soort toverstok waarmee hij vernietigt wat zijn leer in de weg staat of wat een bedreiging vormt voor de vrijheden die hij voorstaat. Voor Bacchus' mystici is hun god "Eulotherios", de bevrijder. Wijn, muziek en dans bevrijden volgers van angsten, zorgen en machtsbeperkingen. Zij worden via deze middelen bezeten en bestuurd door hun god.
Prent met Bacchus, Collectie Het Rijksmuseum
In sommige versies wordt hij daarop meteen vermoord en herboren als zoon van Zeus en Semele, die sterfelijk is. In de mysteries van Eleusis spreekt men dan weer vooral over Bacchus, die de zoon of echtgenoot van Demeter is. De afkomst van Bacchus is dus eerder onzeker en zijn verering neemt heel veel gedaanten aan. Centraal lijkt meestal wel zijn vreemdheid te staan. Bacchus is een buitenstaander, die ergens anders aankomt dan waar hij thuishoort. Het is een god van openbaring én een stervende god, die fungeert als communicatiekanaal tussen levenden en doden.
Zilveren kurkentrekker uit de Cultuurhistorische Collectie van de Koninklijke Begeer
Wijn heeft een voorname plaats in de Griekse cultuur en Dionysos levert hier de belangrijkste religieuze leidraad. Wijnstokken, druiven, wijn... zijn allemaal geschenken van deze god en incarneren hem op aarde. Terwijl post-klassieke religies daarbij vaak een stereotiepe god van dronkenschap kiezen, gaat de religie van Dionysos op zoek naar de juiste wijnconsumptie, eentje die vreugde brengt en lijden verlicht. Drama en performance staan hier centraal en de festivals ter ere van Dionysos/Bacchus zijn lange tijd de voornaamste drijfkrachten van de theaterontwikkeling.
Zilveren tazza van Adam van Vianen te Utrecht gemaakt in 1621 met de afbeelding van Bacchus, Collectie Het Rijksmuseum
Bekijk ook onze collectie: