Wilhelmina Helena Pauline Maria (31 augustus 1880 - 28 november 1962) was koningin van Nederland tussen 1890 en 1948. Met bijna 58 jaar is ze de langst regerende monarch van het land. Ze beleeft onder andere de 2 Wereldoorlogen.
Portretminiatuur van prinses Wilhelmina, afgebeeld met een gouden broche en een parelcollier, Collectie de Koninklijke Verzamelingen
Wilhelmina is de dochter van koning Willem III van Nederland en Emma van Waldeck en Pyrmont. Wanneer haar vader sterft in 1890 zijn zijn 3 zoons (uit een vorig huwelijk) en troonerven al gestorven, net als oom Frederick. Wilhelmina is op 10-jarige leeftijd de troonopvolgster, zoals Willem zelf ook al had beslist in 1887. Tot aan haar 18de verjaardag blijft haar troon onder regentschap van haar moeder Emma. Vanaf haar 16de leidt Emma Wilhelmina op tot koningin. In 1898 krijgt ze de leiding over de Nederlandse regering.
Staatsieportret van Koningin Wilhelmina 1932, Collectie Nationaal Archief
Koning Willem III is niet alleen klant bij de zilverfabriek van Van Kempen, ook het zilverwerk van Begeer valt zeer in de koninklijke smaak. In 1882 verleent Koning Willem III, Begeer de vergunning voor het voeren van het Koninklijk wapen als Hofleverancier. Het bedrijf vervaardigt vanaf dan opdrachten in klein zilver voor het koningshuis. Dat bevalt de Koning zo goed dat het koningshuis enkele jaren later besluit om alle veranderingen en reparaties aan het koninklijke zilverwerk door C.J. Begeer te laten uitvoeren.
In 1888 ontvangt Anthonie Begeer een bijzondere opdracht van het koningshuis. Voor de pas achtjarige Wilhelmina mag Begeer van de koning als kerstgeschenk een 81 delig zilveren 'Surtout-de-Table' maken, een uitgebreide collectie zilveren tafelaankleding. Het is een opdracht die binnen enkele maanden klaar moet zijn. Er wordt een servies ontworpen in rococostijl dat ondermeer is samengesteld uit een bloemenvaas, negentien kandelabers, elf diverse spiegelplateau's, twintig bonbonniéres, twintig fruitschalen en tien compotiers. Het elegante servies onderscheidt zich door sierlijke en krullende bladeren, het past in de voorname stijl van de Oranjes. Alle onderdelen worden voorzien van het monogram PWN: Prinses Wilhelmina der Nederlanden. Begeer ontvangt voor deze opdracht een bedrag ter waarde van 100.000 gulden.
Het surtout-de-table is helaas niet meer compleet. Nadat de Britse, sigaarrokende premier Winston Churchill in 1946 op bezoek was geweest bij koningin Wilhelmina heeft ze een aantal stukken uit het servies laten smelten om er asbakken en sigarettendozen van te laten maken.
In 1901 trouwt Koningin Wilhelmina met Hendrik van Mecklenburg, op de huwelijksdag wordt de Gouden Koets voor het eerst gebruikt. De Gouden Koets had ze van de stad Amsterdam gekregen ter gelegenheid van haar inhuldiging als Koningin.
Voor haar huwelijk krijgt de Koningin weer een cadeau van de stad Amsterdam, een prachtig zilveren tafelgarnituur ontworpen door Jan Eisenloeffel. Het zilveren tafelgarnituur bestaat uit 97 delen. Modern zilver uitgevoerd in gehamerd zilver en bezet met geometrische geëmailleerde patronen in verschillende kleuren bezet met edelstenen. Bij het tafelgarnituur zitten zilveren kandelaars, bloemenschalen en fruit- en bonbonschalen met bijpassende zilveren natfruitlepels en bonbonlepels.
Het geschenk van de stad Amsterdam voor het huwelijk van Koningin Wilhelmina en prins Hendrik, een zilveren tafelgarnituur ontworpen door Jan Eisenloeffel, foto Koninklijke Verzamelingen.
Tijdens mijn bezoek aan de Koninklijke verzamelingen mochten we ook in de zilverkamer kijken, voor deze zilverliefhebber het walhalla! Al het zilverwerk van de Oranjes staat hier 'opgeslagen' te wachten tot het mag schitteren tijdens een staatsbanket, lunch of andere gelegenheid. Ik mocht een foto maken van de kandelabers van Begeer en het Eisenloeffel garnituur in luchtdichte zakken. Ooit hoop ik nog een keer een bezoek te mogen brengen en dan langer rond te kijken, te genieten.
Privé foto's.
De jaarletter N van 1948 die werd afgeslagen op groot zilver werd vanaf 1 juli 1948 voorzien van een kroon ter gelegenheid van het 50-jarig regeringsjubileum van Koningin Wilhelmina.
De jaarletter N van 1948 gebruikt voor het groot zilverkeur in Nederland kreeg vanaf 1 juli een kroon.
Wilhelmina wordt herinnerd als een krachtdadig en inspirerend leider. Tijdens de Eerste Wereldoorlog weet ze de Nederlandse neutraliteit grotendeels te bewaren en de daaraan gekoppelde problemen te bezweren, terwijl ze als vrouw nochtans geen opperbevelhebber van het leger mag zijn. Wilhelmina's politieke, diplomatieke en zakelijke talenten zijn onmiskenbaar. In het interbellum weet haar populariteit de monarchie te behoeden voor een communistische revolutie. Tijdens de Tweede Wereldoorlog weet ze vanuit Engeland uit te groeien tot een symbool van verzet via toespraken op Radio Oranje. Ondertussen wordt ze ook nog eens de eerste vrouwelijke dollarmiljardair en weet haar ondernemerschap Nederland op de kaart te zetten als industriële grootmacht. Met de Zuiderzeewerken delegeert ze het grootste Nederlandse waterbouw-project van de 20ste eeuw.
In 1900 stuurde Nederland de kruiser Gelderland naar Zuid-Afrika om Paul Kruger naar Europa te halen. Een laatste poging om in Europa steun te vinden voor de vrijheidsoorlog van de Transvaalse Boeren tegen Engeland.
De dan twintigjarige Koningin ontvangt de president in haar paleis. Tijdens het diner ziet de Zuid Afrikaanse president een zilveren vingerkommetje aan voor een drinkbeker en zet de kom aan de mond. De andere genodigden en de lakeien gniffelden over het gebrek aan kennis van de etiquette. Koningin Wilhelmina red haar gast door zelf ook uit haar vingerkommetje te drinken. De andere gasten volgden beschaamd haar voorbeeld.
In 1900 geeft de Zuid Afrikaanse president de Koninklijke van Kempen een belangrijke opdracht om een inktstel te maken voor Koningin Wilhemina en prins Hendrik, een huwelijksgeschenk. Het is een groot zilveren inktstel met op het wapenschild gegraveerd 'Eendragt maakt magt' naast een boerenwagen, een boer, een leeuw en een anker.
Aan het eind van de 19e eeuw is Wilhelmina de enige nog levende erfgename van alle nog levende van Oranjes. Alle erfenissen komen dan ook bij haar bij elkaar. Ook haar moeder Emma koopt diverse bijzondere juwelen voor haar dochter. Na het overlijden van haar moeder Emma erft ze ook nog alle juwelen die Emma tijdens haar huwelijk met de 41 jaar oudere Willem III had gekregen. Willem III had zijn jonge bruid overladen met cadeaus waaronder prachtige sieraden.
Wilhelmina met Juliana, zomer 1912, foto Collectie Koninklijke Verzamelingen
Hoewel Engeland en Wilhelmina niet de beste vrienden zijn, doet ze hier tijdens de Tweede Wereldoorlog heel wat nieuwe politieke en sociale ideeën op. Haar hoop is om deze nieuwe politiek ook in Nederland te implementeren. Haar teleurstelling is dan ook groot wanneer ze, bij haar terugkeer in 1945, alle oude krachten weer aan de macht ziet verschijnen. Ook het aankomende verlies van Indonesië valt haar zwaar en ouderdom en ziekte spelen haar meer en meer parten. Het zijn meteen ook de voornaamste redenen voor haar aftreden op 4 september 1948, na 57 jaar en 286 dagen leiderschap. Wilhelmina wordt nu Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Wilhelmina der Nederlanden, terwijl de kroon overgaat naar haar enige dochter Juliana.
Voor veel historici markeert het vertrek van Koningin Wilhelmina ook het vertrek van ware koninklijke invloed in Nederland. Ze sterft in Het Loo op 28 november 1962, op 82-jarige leeftijd, en ligt begraven in de koninklijke crypte van Delft. Tijdens de begrafenis werd, wars van het protocol, haar wens gerespecteerd om de witte kleur centraal te stellen, als symbool van het eeuwige leven, dat begint na de aardse dood. Volgens de Duitse Salic erfwet sterft met Wilhelmina overigens het Huis van Oranje-Nassau-Dietz uit, maar de gehanteerde regel heeft geen kracht in het Nederlands, koninklijk erfrecht.
Koningin Juliana erft na het overlijden van haar moeder en grootmoeder alle sieraden, een erfenis van onschatbare waarde. Alleen al de wereldberoemde Stuart diamant van bijna 40 karaat wordt geschat op 70 tot 100 miljoen!
Lees ook:
Bekijk ook onze collectie: