Delen

Wiener Werkstatte


De Wiener Werkstatte, de Weense kunstnijverheidsacademie, de kunstgewerbeschule was een coöperatieve van ambachtslieden en kunstenaars in Wenen, Oostenrijk. Het collectief wordt opgericht in 1903 door grafisch ontwerper en schilder Koloman Moser, architect Josef Hoffmann en mecenas Fritz Waerndorfer, een industrieel. Het project brengt architecten, kunstenaars en ontwerpers uit verschillende kunsttakken samen, waaronder keramiek, mode, zilver, meubels en grafische kunst. Daarbij wordt (met name in de architectuur) het ideaal van het Gesamtkunstwerk (totaalkunstwerk) nagestreefd, een gecoördineerde omgeving waarin alles tot in de puntjes bewust wordt ontworpen, als integraal onderdeel van een en hetzelfde totaalproject.

Joseph Hoffman ontwerper Wiener Werkstatte Kennisbank Zilver.nl

Joseph Hoffman


De Werkstätte ontstaat uit de Weense Secessie (1897), eveneens een Weense alliantie van kunstenaars en ontwerpers. De Secessie legt van meet af aan de nadruk op toegepaste kunsten. Een overzichtstentoonstelling uit 1900 weet de jonge Hoffmann en Moser te inspireren tot een soortgelijk initiatief. Dat komt er in 1903, met de financiële steun van de Fritz Wärndorfer. Deze productie gemeenschap, waarin in navolging van de Engelse Arts & Crafts beweging handwerk een belangrijke rol speelde wilde dat kunst een rol ging spelen in het dagelijks leven.

De vroege Werkstätte werkt in 3 kleine kamers, maar breidt al snel uit tot een gebouw met 3 verdiepen en gespecialiseerde faciliteiten voor metaalwerk, leerwerk, boekbinden en houtbewerking. Er zijn zelfs een verfwinkel en een hoedenzaak. Tot de productie behoren lederwaren, email, sieraden, ansichtkaarten en keramiek.

De Wiener Werkstätte is een vrouwvriendelijke academie met veel vrijgevochten vrouwen rondom de academie. De vrije manier van lesgeven maken de Kunstgewerbeschule tot een belangrijk creatief centrum in Europa. Studenten komen van heide en verre om er hun opleiding te volgen.

Tijdens de Eerste wereldoorlog werden veel mannen gemobiliseerd voor het leger. De ruimte die ze achterlieten gaf vrouwen uit alle lagen van de bevolking de gelegenheid om zich professioneel te ontwikkelen. Bij de Wiener Werkstätte kwamen er in deze tijd sterke, creatieve vrouwen naar voren waaronder: Vally Wieselthier en Mathilde Flögl.

Ontwerpen josef Hoffmann Wiener Werkstatte 1904 Kennisbank Zilver.nl
Josef Hoffmann design 1904-1908

Ook de stijl van de Werkstätte heeft wortels in het werk van de Weense Secessie. Vanaf hun 14de tentoonstelling (1902) ontstaat een soort van handtekening, die bekend wordt als de Wiener-Werkstatte-Stiil. Die stijl wordt ondertussen gezien als de basis voor (de verspreiding van) de modernistische beweging. Tot de vernieuwers behoren Oostenrijkse ontwerpers zoals Gisela Falke von Lilienstein en Else Unger, maar ook oprichter/architect Josef Hoffmann zelf. Zijn kubistische sculptuur van 1902 is voor veel Weense kunstenaars een keerpunt. Ook de terugblik maakt deze periode in Hoffmans werk bijzonder, aangezien de term "kubisme" pas zal ontstaan in 1907, in de omschrijvingen van het werk van Pablo Picasso.

meesterteken van de Wiener Werkstatte Kennisbank Zilver.nl

Het meesterteken van de Wiener Werkstätte


De Werkstätte wordt dan ook algemeen beschouwd als een pionier van modern design. Via bekende stijlen zoals Bauhaus en Art Deco beïnvloedt de Workshop tot op heden nieuwe generaties architecten, ontwerpers en kunstenaars, waaronder het Scandinavisch Design (1940/60) en het Italiaans Design (1960/80). Ook op een alledaagsere manier leeft het werk van de groep nog steeds voort, bijvoorbeeld in de ontwerpen van chocolatier Altmann & Kühne of in de chocoladedozen van Demel. Een voorname representant van de Werkstätte stijl blijft ondertussen het Stoclet pand in Brussel (Sint-Pieters-Woluwe), dat gezien wordt als het uitgelezen Gesamtkunstwerk.

Na de Eerste Wereldoorlog lijdt de werkplaats onder de naoorlogse depressie. Men kent grote financiële problemen en materiële tekorten. Pogingen om het project te herdenken of uit te breiden zijn niet succesvol. De gedwongen sluiting volgt in 1932. Selecte producten van de Werkstatte worden evenwel nog steeds te koop aangeboden door de Weense erfgenaam van de groep, WOKA (woka.com).

Tijdens het dertig jarig bestaan produceerden er talloze ontwerpers en ambachtslieden er vele duizenden ontwerpen en objecten van zilver, metaal, verzilverd, stof, behang en juwelen.

Lees ook:

Gustav Beran

Christa Ehrlich

Bekijk ook de collectie:

Art Deco zilver bestek