In het Verenigd Koninkrijk valt de Victoriaanse tijd grofweg samen met het bewind van Queen Victoria, tussen 1837 en 1901. Het is er de opvolger van de Georgische periode (King George) en de voorganger van de Edwardiaanse periode (King Edward). Op het continent overlapt de latere Victoriaanse tijd met de Belle Époque.
Tijdens de Victoriaanse tijd beleefde het British Empire een ongekende bloeiperiode. Het Verenigd Koninkrijk groeide uit tot het grootste imperium ooit en de Britse overheersing ter zee zorgde voor de beroemde Pax Britannica, die een ongekende handelswelvaart mogelijk maakte. Samen met opmerkelijke vooruitgangen in communicatietechnologie en een sterke industriële groei, met name in de textiel- en machine-industrie, steeg het jaarlijkse inkomen per Brit in deze periode met bijna de helft. Deze welvaartsstijging was zeldzaam in de economische geschiedenis.
Binnen de landsgrenzen heerste sociale stabiliteit en internationaal gezien waren de kanonnen meestal stil, met uitzondering van de Krimoorlog (1854-1856). Deze periode kan dan ook worden vergeleken met de Nederlandse Gouden Eeuw, waarbij men ook wel spreekt van de "Golden Years".
Koningin Victoria in Drury Lane door C.E. Wagstaff. Londen 1838.
Politiek gezien streefden de Victorianen ernaar om de technologische vooruitgang te vertalen naar verbetering op maatschappelijk en individueel niveau. Symbolisch markeerde de goedkeuring van de Hervormingswet (1832) het begin van dit tijdperk. Over het algemeen worden drie drijvende krachten achter dit verlangen genoemd: de opkomst van de middenklasse, spirituele hervormingen (waarbij non-conformistische religies op de voorgrond traden) en de opkomst van het utilitarisme, zowel op filosofisch als politiek gebied.
Als gevolg van hun snelle groei wist de Engelse middenklasse in deze periode de hegemonie van de aristocratie te doorbreken. Aangezien hun welvaart nauw verbonden was met hun betrouwbaarheid als ondernemers, verspreidde deze beweging een golf van respectabiliteit door het hele land, die het ethische kompas van de natie sterk zou veranderen. De gerenommeerde historicus Perkin beweert zelfs dat Engeland tussen 1780 en 1850 volledig veranderde in zijn tegenovergestelde. Het Engelse volk, dat ooit bekendstond als ruw, bloeddorstig, agressief en grofgebekt, werd het stereotype dat we vandaag de dag kennen: teder, beleefd, ordelijk, preuts, bekrompen (op seksueel gebied) en hypocriet.
De spirituele ommekeer kwam vooral voort uit de evangelische stromingen binnen de Church of England, zoals het christendom en het methodisme. Zij benadrukten waarden als naastenliefde, verantwoordelijkheidsgevoel, discipline en zelfreflectie. Deze bewegingen excelleerden in agitatie en propaganda, waardoor ze grote delen van de bevolking wisten te overtuigen en afkeer van wangedrag en sociaal kwaad in de geesten van hun volgers internaliseerden. Deze groeperingen speelden ook een belangrijke rol in de abolitionistische beweging, die uiteindelijk de slavernij zou afschaffen.
Doordat het utilitarisme zijn verantwoordelijkheidsgevoel deelde met zowel de evangelisten als de ondernemers uit de middenklasse, ontstond er een krachtige volksbeweging met aanzienlijke politieke macht toen deze verschillende krachten samensmolten. Hoewel de pragmatische en wetenschappelijk ingestelde Chadwick soms botste met de mystieke evangelisten en de romantische middenklasse (die zich nog altijd verzetten tegen het verregaande rationalisme van Koning George), leidde deze massabeweging tot een uitgebreide liberalisering die bijna elk aspect van de samenleving doordrong. Op politiek gebied resulteerde dit bijvoorbeeld in de introductie van parlementaire democratie en de oprichting van de Labour Party tegen het einde van het tijdperk.
Op sociaal gebied verschoof de aandacht naar de afschaffing van de slavernij, vrouwenrechten en de bestrijding van kinderarbeid.
De Victoriaanse tijd, die haar naam ontleent aan Koningin Victoria's regeerperiode in Engeland, markeerde een bijzondere periode in de geschiedenis. Het was een tijd van vrede, welvaart en deugdzaamheid, waarin de maatschappij zich ontwikkelde en evolueerde.
Een van de opvallende kenmerken van de Victoriaanse periode was de opkomst van een groeiende middenklasse, die voor het eerst toegang kreeg tot welvaart en sociale mobiliteit. Deze nieuwe welvaart bracht ook een grotere vraag met zich mee naar betaalbare sieraden, waardoor de sieradenindustrie bloeide.
In de Victoriaanse periode werd er veel belang gehecht aan de waarden van romantiek, mystiek en een hernieuwde belangstelling voor het verleden. Deze tendensen vonden hun weerspiegeling in de sieradenstijlen van die tijd.
De Romantiek, geïnspireerd door de kunst- en literatuurstroming, bracht een gevoel van emotionaliteit, gevoeligheid en liefde voor de natuur in de sieradenwereld. Sieraden werden vaak versierd met symbolische elementen zoals bloemen, harten en strikken, die de gevoelens van romantische liefde en tederheid uitdrukten.
De mystiek speelde ook een belangrijke rol in de Victoriaanse sieraden. Er was een toenemende belangstelling voor spiritualiteit, het bovennatuurlijke en het occulte. Dit vertaalde zich in sieraden met symbolen zoals slangen, maan- en sterrenmotieven, en edelstenen met vermeende geneeskrachtige of beschermende eigenschappen. Het Britse rijk bracht ook invloeden uit andere culturen met zich mee, zoals de Indiase en Oosterse stijlen. Dit resulteerde in de integratie van edelstenen zoals smaragden, robijnen, saffieren en parels in de sieraden, vaak omringd door fijn gedetailleerd filigraanwerk, gravures en emaille.
Daarnaast was er ook een hernieuwde belangstelling voor de stijlen uit het verleden, met name de Renaissance en Gotische periodes. Deze revival stijlen werden geïnterpreteerd met een Victoriaanse flair en resulteerden in sieraden met gedetailleerde filigraanwerk, sierlijke bogen en ornamenten geïnspireerd op de architectuur van kathedralen.
Een belangrijk kenmerk van Victoriaanse sieraden was het gebruik van symboliek en betekenis. Sieraden dienden niet alleen als modeaccessoires, maar werden ook gebruikt om persoonlijke boodschappen uit te drukken. Bijvoorbeeld, bloemmotieven werden vaak gebruikt om gevoelens van liefde, vriendschap en rouw over te brengen. Daarnaast werden sieraden vaak gegraveerd of geëmailleerd met initialen, namen of symbolen die verwezen naar sentimentele betekenissen en herinneringen.
Een belangrijk kenmerk van Victoriaanse sieraden was het gebruik van symboliek en betekenis. Sieraden dienden niet alleen als modeaccessoires, maar werden ook gebruikt om persoonlijke boodschappen uit te drukken. Bijvoorbeeld, bloemmotieven werden vaak gebruikt om gevoelens van liefde, vriendschap en rouw over te brengen. Daarnaast werden sieraden vaak gegraveerd of geëmailleerd met initialen, namen of symbolen die verwezen naar sentimentele betekenissen en herinneringen.
Een andere opvallende trend in Victoriaanse sieraden was het gebruik van "mourning jewelry" (rouwjuwelen). Deze sieraden werden gedragen ter herdenking van overleden dierbaren en kenmerkten zich door donkere edelstenen, zoals onyx en git, en soms ook haarlokken van de overledene.
Al deze invloeden samen maakten de Victoriaanse sieraden tot een fascinerende mix van romantiek, mystiek en historische verwijzingen. Het waren ware kunstwerken die niet alleen esthetisch waren, maar ook betekenissen en symboliek met zich meedroegen.
Tegenwoordig blijft de Victoriaanse stijl een bron van inspiratie en bewondering. De prachtige sieraden uit die tijd hebben een blijvende aantrekkingskracht en worden nog steeds gewaardeerd om hun verfijnde vakmanschap en tijdloze schoonheid. Ze vertegenwoordigen een belangrijk stukje geschiedenis en dragen de artistieke en sentimentele waarden van die tijd met zich mee. Vanwege hun vakmanschap, symboliek en unieke ontwerpen blijven Victoriaanse sieraden tot op de dag van vandaag een bron van bewondering en inspiratie.
Lees ook in de Kennisbank:
Lees ook in het Blog van Zilver.nl:
Victoriaanse sieraden een eerbetoon aan koningin Victoria
Bekijk ook de collectie van Zilver.nl: